Z jednej strony rozwija się nowa kultura na północy (Francja, ludy niemieckie, Anglia), z drugiej strony dotychczasowy ośrodek życia publicznego i kulturalnego, czyli rejon Morza Śródziemnego, traci znaczenie na rzecz wschodnich, rozwiniętych, ekspansywnie nastawionych miast arabskich.
Rozkwit Średniowiecza datuje się w kulturze europejskiej od XI wieku, podczas gdy południowo-zachodnie tereny Europy (dzisiejszej Hiszpanii), zajmowane były przez Arabów już trzy wieki wcześniej (od 711 - 713 roku aż po upadek państwa Grenady w 1492 roku). Arabowie w swej ekspansji terytorialnej przejęli wiele cywilizacji, z jakimi się zetknęli, rozpowszechniając oraz włączając je do swojej sztuki. Stąd nawiązania na przykład ogrodów hiszpańskiego pałacu Generalife do dziedzińców wewnętrznych Rzymu. Poszczególne rozwiązania odkrywane są kolejno jeden po drugim, a całe założenie sytuowane jest na wzgórzu, skąd widoczna jest okol.
Arabowie, wykształceni na wielkich cywilizacjach Wschodu oraz kulturze hellenistycznej, tworzyli zgeometryzowane, kameralne ogrody otoczone murem bądź architekturą budynków. Kanały wodne dzieliły przestrzeń na cztery części – czahar bagh, co symbolizowało cztery rzeki życia: rzeki wody świeżej, mleka o nieznanym smaku, wina –rozkoszy dla pijącego oraz czystego miodu. W miejscu przecięcia się kanałów stawiano sadzawkę, mauzoleum lub pawilon. Całość, ozdobiona bogatą roślinnością parterów kwiatowych, dużą rozmaitością drzew i krzewów oraz płytkami z abstrakcyjną ornamentyką, była pierwowzorem ogrodów Wschodu, głównie Persji, gdzie zamknięty „rajski ogród” otaczały pustynie.
W czasie, gdy ogrody islamu były nieustannie udoskonalane i służyły m.in. pogłębianiu wiedzy o roślinach, Europa Północna trwała w tak zwanym „mrocznym okresie”, po którym nie zostało wiele zapisków. Stąd jedynymi wartościowymi pozostałościami po europejskich ogrodach średniowiecznych są w zasadzie ogrody hiszpańsko – arabskie. To one były wzorem dla Normanów, zakładających podobne ogrody w Normandii i Anglii. Dzięki kontaktom handlowym z Arabami przechowywano oraz tłumaczono w klasztorach wiele dzieł literackich, technicznych, medycznych, także pochodzących z czasów rzymskich. Sprowadzano rośliny użytkowe, lecznicze, aż w końcu ozdobne, jak tulipany rosnące pospolicie na terenie wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego oraz Persji. Tak, jak pierwotny „rajski ogród” Wschodu, ogród chrześcijańskiej Europy posiadał swoją symbolikę, z jeszcze głębszą treścią religijną.
Autor: Beata Dulko