Historia ogrodów cz.5 - Ogrody krajobrazowe
Krytyka geometrycznych form przestrzennych i powracająca fascynacja ogrodami renesansowymi oraz malarstwem krajobrazowym doprowadziły do powstania nowego stylu w sztuce ogrodowej tzw. Angielskiego Parku Krajobrazowego. Na ile jest prosty, na ile geometryczny, kiedy zachwyca i co z niego można zastosować na małej przestrzeni?
Jest prawdopodobne, że na jego twórców wpływ miały liczne podróże do Chin, skąd właściciele ogrodów powracali z ideą naturalnie stylizowanych ogrodów. Także intensywnie rozwijający się przemysł, konsekwentnie odbierający miejsce kolejnym parkom i skwerom, przyczynił się do nowych koncepcji. Strzyżone żywopłoty, szpalery i boskiety zastępowano swobodnymi grupami drzew, klombów, gai, jak i pojedynczych drzew; partery ogrodowe trawnikami i łąkami. Do kompozycji włączane były założenia naturalne typu: stawy, jeziora i rzeki; podkreślano naturalne nierówności terenu. W celu połączenia ze sobą poszczególnych części ogrodu drogi i aleje prowadzono po liniach krzywych. Dopełnieniem całości stawały się elementy małej architektury, gdzie istotne było, by to roślinność była podstawą kompozycji.
Zmiany, jakich dokonywano w barokowych założeniach początkowo w bocznych fragmentach ogrodów polegały na wprowadzaniu naturalnych form roślinnych, krętych dróg oraz, tam gdzie to możliwe, form asymetrycznych. W najbliższym kameralnym otoczeniu budynku mieszkalnego geometryczne partery oraz baseny pozostały bez zmian. Powtórnie stosowano efekt „aha” (rodzaj ukrytego ogrodzenia) zastępujący mur np. fosą, dzięki czemu ogród stawał się otwarty na zewnątrz i umożliwiał obserwację parku z domu, czy z parku - odległego krajobrazu.
Na początku XVIII wieku za sprawą Williama Kenta w pełni rozwinęły się krajobrazowe założenia ogrodowe. Architekt porzucił całkowicie regularne i symetryczne założenia barokowe, aby jednocześnie uporządkować obszar zewnętrzny za ogrodzeniem, który odtąd harmonijnie łączył się z ogrodem właściwym.
W przeciwieństwie do formalnych założeń baroku, które podporządkowane były bryle budynku, ogród angielski był kształtowany wedle charakteru otaczającego go krajobrazu. Dzięki temu przenikał zarówno w park, jak i krajobraz – był traktowany podobnie jak kompozycje malarskie. Poszukując kontrastu światła i cienia, architekci i ogrodnicy wprowadzali roślinność zimozieloną w grupach samodzielnych, a także z drzewami liściastymi. Rzeźby, wazy, obeliski, kolumny i świątynie akcentowały zakończenia widoków oraz ważne kompozycyjnie miejsca.
Uczniem i kontynuatorem działalności Kenta był Lancelot Brown (1716 - 1783). Wprowadził on w swojej pracy pewne innowacje, w tym m.in. zachowanie ogrodzenia parku i zamaskowanie go zadrzewieniem, stosowanie dużej powierzchni układów wodnych oraz zamiana wolno stojących grup drzew na klomby. To szczególne ułożenie grupy drzew i krzewów polega na ich stopniowaniu względem wysokości na planie koła lub owalu tak, by najwyższe znajdowały się w środku, a najniższe – zazwyczaj rośliny kwitnące - z brzegu.
Około 1750 roku wyróżniony został kolejny nurt w architekturze ogrodowej zwany sentymentalnym, którego główną cechą charakterystyczną były liczne motywy chińskie. Akcentowano również emocjonalność poprzez kreowanie rozmaitych scenerii, a także wyróżnianie elementów historycznych, jak stare budowle (sztuczne ruiny nawiązujące do przeszłości antycznej, średniowiecznej i pozaeuropejskiej), pomniki oraz głazy pamiątkowe z dużą ilością napisów, poświęconych różnym postaciom z przeszłości.
Autor: Beata Dulko-Kaszowska