Jak przeciwdziałać chorobom roślin na własną rękę?

Zaraza ziemniaka na pomidorze

Proces ochrony roślin w głównej mierze polega na zahamowaniu powstałej lub powstającej epidemii, rzadziej leczeniu już zainfekowanych roślin. Opracowano szereg metod zapobiegania rozwoju patogenów, w tym:
- metodę agrotechniczną (gospodarczą),
- metodę mechaniczno-fizyczną,
- metodę hodowlano-selekcyjną,
- metodę biologiczną.

Dwie pierwsze metody z powodzeniem możemy stosować w małych ogrodach przy uprawie warzyw i roślin ozdobnych.

Metoda agrotechniczna polega na wykorzystaniu zależności pomiędzy środowiskiem, roślinom i patogenem, a przez to zmianę warunków bytowania rośliny aby uzyskać jej większą siłę życia i odporność na czynniki chorobowe. Z drugiej strony metoda agrotechniczna pogarsza warunki środowiska patogena, wpływając na jego mniejszą szkodliwość.

Uprawa roli polepsza właściwości gleby, a ponadto wczesnowiosenna podorywka czy głęboka orka (także przed zimą), niszczy formy przetrwalne grzybów oraz samosiewy, które mogłyby być żywicielem pośrednim choroby.

Płodozmian uniemożliwia nagromadzenia się patogenów oraz drobnych szkodników w jednym miejscu. Ponadto wielogatunkowa uprawa nie powoduje nagromadzenia się szkodliwych substancji w glebie oraz jej wyjałowienia z konkretnych pierwiastków.

Choroby irysów

Prawidłowe nawożenie przyspiesza rozwój rośliny, a przez to wyprzedza okres największej aktywności patogena. W konsekwencji roślina będzie wystarczająco odporna, by w odpowiednim momencie jej wrodzona odporność uniemożliwiła jakąkolwiek infekcję. Jednak nawożenie i wapnowanie podwyższa pH gleby, które dla wielu grzybów jest stymulatorem rozwoju - tolerują bowiem kwaśny odczyn.
Ważne jednak jest zatem, by nawożenie było optymalne i nie jednostronne dla konkretnego pierwiastka (przykładowo przenawożenie azotem jest szkodliwe). Podwyższone stężenie potasu i fosforu natomiast zwiększa odporność.

Zdrowy materiał rozmnożeniowy jest podstawą produkcji roślin. Dlatego warto sprawdzać zdrowotność nasion, cebul i bulw oraz selekcjonować te z objawami chorobowymi.

Zbyt głębokie i za gęste sadzenie siewek i wysiewanie nasion powoduje powstanie specyficznego mikroklimatu o wysokiej wilgotności powietrza i zmniejszonej powierzchni penetracji korzenia dla rośliny. Opóźnia to rozwój rośliny w młodocianym stadium, w którym jest tak wrażliwa.

Termin wysiewu, sadzenia i zbioru związany z warunkami pogodowymi, dla doświadczonego ogrodnika i rolnika określa wykonanie tych zabiegów w czasie najbardziej optymalnym dla rośliny. Gdyż zbyt wczesny termin może opóźnić czas wschodu rośliny.

Niszczenie chwastów zapobiega rozwojowi chorób dwudomowych, jak rdza czy pospolitych, opanowujących wiele gatunków. Wszelka konkurencja między roślinami o wodę, składniki pokarmowe czy światło osłabia je wpływając na odporność. Ponadto chwasty wpływają na zwiększenie wilgotności powietrza i rozwój grzybów.

Kanciasta bakteryjna plamistość liści dyniowatych

Metody mechaniczno-fizyczne są tylko uzupełnieniem innych metod, gdyż jedynie ograniczają występowanie patogena - lecz go nie niszczą.

Do tej metody należą zabiegi związane z:
- usuwaniem i niszczeniem chorych roślin lub ich części, a następnie ich osobne kompostowanie lub bezpośrednie niszczenie
- niszczenie resztek pożniwnych, które mogą być źródłem infekcji w następnym sezonie
- niszczenie żywicieli pośrednich w tym chwastów i innych roślin w sąsiedztwie, które są tylko etapem przejściowym dla patogena
- odkażanie ziemi i materiału rozmnożeniowego działając głównie wysoką temperaturą.

Odkażenie ziemi przez zlewanie, prażenie czy przy użyciu pary wodnej może zniszczyć patogena, ale także pożyteczną mikroflorę, dlatego maksymalna temperatura powinna wynosić 60 st.C. Ponieważ gleba w całości powinna być odkażona, stosować ten zabieg warto przy produkcji rozsady czy sadzenia roślin do skrzynek balkonowych.

Odkażenie materiału rozmnożeniowego może polegać na zamoczeniu w czasie 20 minut nasion i sadzonek w wodzie o temperaturze 20 st.C.

Metoda hodowlano-selekcyjna i biologiczna znane i stosowane są przy dużych produkcja roślin i nasion. W głównej mierze polega na wprowadzeniu, a wcześniej także wyhodowaniu, grupy odmian gatunków odpornych na konkretne patogeny i szkodniki oraz zastosowaniu naturalnych wrogów-pasożytów. Czasem dostępne są na rynku tego rodzaju artykuły dla zwykłego ogrodnika - amatora, lecz głównie w postaci nasion odmian tolerancyjnych i odpornych, zarejestrowanych przez hodowców. W małym ogródku przydomowym powinno to wystarczyć, a stosując intensywną pielęgnację roślin i metody agrotechniczne i mechaniczne, z powodzeniem ograniczymy występowanie chorób.

Autor: Beata Dulko