Historia ogrodów: Sztuka z początku XX wieku

Styl edwardiański, którego najwybitniejszym przedstawicielem była Gertrude Jekylle (1843 - 1932) wykorzystał i ulepszył tezy ruchu Arts and Crafts. Mieszanka mrozoodpornych krzewów, bylin i roślin cebulowych obsadzana była w prosty, naturalistyczny sposób, aby nie demonstrować bogactwa właściciela posesji. I to właśnie ten styl uznawany jest za największy ideał angielskiej sztuki ogrodowej.

Aspekty praktyczne równie ważne:

Obok secesji, w okresie międzywojennym powstał modernizm, wprowadzając silną geometryzację przestrzeni budynku mieszkalnego i ogrodu. Myślą przewodnią dla projektanta było „wyczucie miejsca” oraz funkcja przyszłego założenia. Ogród zakładany był po to, by go używać. Rozplanowany był w sposób logiczny od początku do końca. Używając najnowszych technologii szukano inspiracji w świecie otaczającym miejsce, w którym miał powstać.

Pomimo tego, iż odrzucono wszystkie wcześniejsze style, roślinność prowadzono w sposób swobodny, łagodząc elementy architektoniczne, z którymi powiązana była woda. Udział różnorodnego tworzywa, który często był wymieszany ze sobą oraz kontrastowe zestawienie elementów kompozycji ogrodowej, spowodowało zatarcie granic pomiędzy architekturą, terenem, wodą i roślinnością. Duże okna i szklane ściany modernistycznych budynków mieszkalnych ułatwiały wzajemne przenikanie wnętrz ogrodu i domu.

Początkowo nowy styl był charakterystyczny dla nowo powstałych, małych założeń przy domach i willach miejskich. Jednak z czasem także duże założenia zakładano zgodnie z zasadami stylu modernistycznego. Dla odróżnienia od wcześniejszych form zgeometryzowanych nazywany był architektonicznym, gdyż ogród na planie i w bryle był formalny.

Z ogrodu kaligraficznego, który właściwy był dla parków i większych założeń willowych oraz mniejszych secesyjnych wyłonił się regionalizm – wernakularyzm w europejskim znaczeniu. Propagował wspólne cechy przyrody i sztuki danego regionu, tworząc tzw. styl „zakopiański” i „dworkowy”.

Stanisław Witkiewicz, twórca pierwszego z powyższych stylów, nawiązywał do form „podhalańskich” przez stosowanie naturalnych elementów środowiska górskiego. Skały czy kosodrzewinę przy kwiatach, jodły (Abies alba), jesiony (Fraxinus sp.), świerki (Picea sp.) oraz jawory (Acer pseudoplatanus) w otoczeniu budynków.

Styl dworkowy nawiązywał do tradycji dworu polskiego, czyli sarmackiego „ogrodu włoskiego” i romantycznego. Nie posiadał jednak czystej formy ogrodów staropolskich dworów, przez wprowadzane założenia programowe secesji oraz wpływ jaki wywierał modernizm. Pozostał tradycyjny, bądź bardzo zbliżony osiowy narys kompozycji, wydzielający część zajezdną, dwór oraz „salon ogrodowy”, wokół którego rozwijają się pozostałe części.

Autor: Beata Dulko-Kaszowska
Z fragmentów HISTORII OGRODÓW